Frisse antwoorden van studenten op onderzoeksvragen van burgercollectieven

Gastblog door Carola van Eijk (vakcoördinator) en Allard de Graaf (werkgroep docent en promovendus). Publicatiedatum: 2 oktober 2025

In maart 2025 vroegen wij via CollectieveKracht of er burgercollectieven waren met een vraag die onze studenten nader konden onderzoeken. Uit de enthousiaste en gevarieerde respons op deze oproep bleek dat alle soorten burgercollectieven met bestuurlijke vragen te maken hebben. De reacties kwamen vanuit collectieven van Groningen tot Noord-Brabant, met een landelijke reikwijdte tot zeer lokale, en met doelen van duurzame energieopwekking tot jongerenwerk. En ook de vragen liepen uiteen. Zo waren er vragen die gaan over de samenwerking of het contact met de buitenwereld, zoals hoe je verschillende doelgroepen in een burgercollectief kunt laten participeren. En vragen die juist gaan over de binnenwereld van het collectief: hoe kan je je collectief verder professionaliseren? 

Twee werelden met elkaar in contact brengen 

De enthousiaste en gevarieerde respons vanuit de burgercollectieven hebben wij als docenten van het vak enorm gewaardeerd. We kunnen onze studenten veel leren over hoe het huidige openbaar bestuur in Nederland er volgens de theorie uitziet. Door de studenten daarna echt in aanraking te brengen met de dagelijkse praktijk gaat dit leven. Alleen zo kunnen we onze toekomstige generatie beleidsmakers klaarstomen voor het werkveld. 

Uit het jarenlange wetenschappelijke onderzoek dat al is gedaan, weten we dat de relatie tussen burgercollectieven en overheden niet vanzelf of altijd soepel verloopt. Als onderzoeker en coördinator van dit vak is het mijn stellige overtuiging dat we dat enkel kunnen verbeteren door meer wederzijds begrip en inzicht in elkaars werelden. Met een studentenproject als dit geven we onze Bestuurskunde-studenten een duwtje in die richting. Hopelijk weten zij zo in de toekomst de verbinding met burgercollectieven beter te maken. 

En dat is belangrijk, omdat burgercollectieven een belangrijke rol vervullen in onze samenleving. De complexe maatschappelijke vraagstukken waarvoor we staan, kunnen niet (meer) opgelost worden binnen de verticale structuren van de overheid. Ze vragen om horizontale oplossingen waarbij overheid en maatschappij gelijkwaardiger samenwerken. 

Halen en brengen 

Voor ons docenten is dit doel echter enkel te bereiken wanneer burgercollectieven hun deuren letterlijk voor ons en onze studenten openen. En dat hebben ze gedaan! Binnen het studentenproject is een mooie interactie ontstaan tussen studenten en burgercollectieven. Daarbij hadden de studenten een duidelijk doel: de onderzoeksvraag van hun burgercollectief beantwoorden én zorgen voor een begrijpelijke terugkoppeling van de onderzoeksresultaten via een rapportage en podcast. Zo plukken ook de burgercollectieven de vruchten van dit studentenproject.

De wijde wereld in 

De studenten trokken er met de trein op uit om in gesprek te gaan met initiatiefnemers en deelnemers van burgercollectieven, betrokken overheden en andere partners. We stimuleerden ze bewust om hun respondenten ook buiten het collectief te zoeken. Zo krijg je immers nieuwe inzichten die nog niet bekend zijn bij het burgercollectief en voorkomen we gelijk – een ten delen terechte – onderzoeksmoeheid. Dit leidde tot creatieve aanpakken. Sommige studentengroepen gebruikten het netwerk van de universiteit om een expert in de sector van hun collectief te interviewen, en weer anderen richtten zich op de overheid met zelfs een interview met een burgemeester! De studenten bekeken de voedseltuin (zie kader) of trokken door de buurt waar gezamenlijk zonne-energie wordt opgewekt. 

Geleerde lessen

We hebben de belangrijkste punten uit alle onderzoeken samengevat in de bijgevoegde infographic. De aandacht voor de rol van de gemeente is geen verrassing, maar daarom niet minder belangrijk. Interessant is dat de studenten, naast adviezen over de samenwerking zelf, ook wijzen naar alternatieven voor deze samenwerking. Is de gemeente altijd de beste partner? Wat kan de rol van fondsen of maatschappelijk georiënteerde adviesbureaus zijn? 

In de aanbevelingen gebruikten studenten zowel hun wetenschappelijke kennis als andere expertises. Zo bedacht één groep een gelikte sociale mediacampagne, compleet met tekstjes en plaatjes. Verder kwamen aanbevelingen rondom (financiële) prikkels vaak terug, zoals het verlagen van de lidmaatschapskosten voor bepaalde groepen, het opzetten van een pendelbus naar een afgelegen voedseltuin, of het ontwikkelen van nieuwe ‘financiële producten’ waarmee mensen op kleinere schaal geld in een energiecoöperatie kunnen steken. Hoewel deze aanbevelingen genuanceerd worden gebracht, merkten we hierin dat de studenten iets te veel verwachten van de capaciteiten van burgercollectieven op financieel vlak. 

“Een leuk en leerzaam onderzoeksproject”

Reflecterend op hun onderzoeken gaven de studenten aan dat de opdracht best even wennen was. Waar veel van hun studie draait om abstract werken en altijd kritisch blijven, moesten ze dit nu combineren met de praktijk en oplossingsgerichte conclusies. Ook vonden ze het benaderen van interviewrespondenten spannend. Toch kijken vrijwel alle studenten positief terug op de opdracht. Ze vonden het gaaf hoe bepaalde dingen uit de collegezaal terug te zien waren. Of juist heel anders bleken te zijn. En het was voor studenten inspirerend om te leren over de innovatieve oplossingen die burgercollectieven belichamen. 

In die zin zien wij onze missie als geslaagd: onze toekomstig openbaar bestuurders hebben kunnen proeven van de complexe realiteit en gezien dat het benaderen van verschillende partijen met een open houding belangrijk is. 

Ook de burgercollectieven kijken tevreden terug. Zo kregen we van burgercollectieven terug dat de studenten “een inspirerende en frisse blik” hebben gebracht die voor herhaling vatbaar is. Misschien wil uw collectief volgend jaar ook een vraag laten oppakken?