Deelvervoer is al op veel plekken onderdeel van het straatbeeld. Er zijn een aantal grote, winstgerichte spelers, maar er zijn ook organisaties die juist zijn ontstaan vanuit sociale en 'groene' waarden zoals gemeenschappelijk bezit, community governance, minder autoverkeer en meer verbinding tussen buurtbewoners: dit zijn de mobiliteitscoöperaties. Ze slagen erin een alternatief systeem te creëren. Tegelijkertijd worden ze belemmerd door het dominante mobiliteitsregime, dat een logica van commercialiseren, individualisering en marktoplossingen handhaaft.
CollectieveKracht-lid uitgelicht: Dégage vzw
Sociale en leefbare buurten: dat is de missie van
Dégage. Door auto’s en fietsen onderling te delen wil Dégage mensen terug met elkaar in contact brengen. Dégage streeft naar minder auto’s, want dat creëert voor een stad, gemeente of buurt meer ruimte voor groen, ontmoeting en groener vervoer.
De kern van het transformatieve potentieel van mobiliteitscoöperaties is dat ze niet gericht zijn op groei, maar op samen de verantwoordelijkheid nemen om mobiliteit eerlijk en duurzaam te organiseren, zonder het te zien als handelswaar.
Bevindingen
- Ten eerste laten coöperaties zien dat mobiliteit meer kan zijn dan een verhandelbare dienst (commodity). Hun kracht ligt in het ontwikkelen van gedeelde verantwoordelijkheid en gemeenschapsautonomie. Tegelijk worstelen ze met interne spanningen: leden stappen vaak in vanwege praktische voordelen, wat de bredere transformatieve agenda kan ondermijnen. Ze concurreren bovendien met commerciële aanbieders die “delen” en "gemeenschap" juist als marketing inzetten. Nederlandse mobiliteitscooperaties kunnen bijvoorbeeld leren van RailCoop in Frankrijk, dat expliciet een transformatieve visie uitdraagt.
- Ten tweede tonen coöperaties potentie om de autocultuur uit te dagen door gemeenschapszin te bevorderen en gedragsverandering te stimuleren. Werken op buurtniveau versterkt betrokkenheid, maar beperkt ook schaalbaarheid. Opschaling naar stedelijk niveau vergroot de professionaliteit, maar verzwakt vaak de democratische kern. Daarnaast blijft deelname ongelijk verdeeld, bijvoorbeeld langs genderlijnen. De focus op autodelen sluit kwetsbare groepen uit; bredere modaliteiten en verbinding met zorggerichte initiatieven kunnen inclusie vergroten.
- Ten derde organiseren coöperaties zich buiten de markt-staatlogica om, maar hun groei brengt risico’s van professionalisering en coöptatie mee. Samenwerking met markt en overheid kan middelen opleveren, maar ook hun autonomie aantasten. Hier bieden public-common partnerships perspectief: institutionele vormen die gemeenschapskracht versterken en structurele steun mogelijk maken.
Mobiliteitscoöperaties hebben veel potentie om verandering te brengen, maar hun invloed is nog kwetsbaar. Ze lopen tegen interne spanningen aan, hebben vaak een beperkte schaal en werken binnen een systeem dat hen weinig ruimte geeft. Door zichzelf duidelijk neer te zetten als een vorm van gemeenschappelijke mobiliteit en samen te werken met bredere netwerken en partners, kunnen ze hun positie versterken en een belangrijkere rol spelen in een eerlijke en duurzame mobiliteitstransitie.
Lees het volledige paper