< Terug naar alle blogs

Gastblog door Els Verstraete, vrijwilliger bij Commons Lab, Antwerpen. Geschreven naar aanleiding van een deelsessie tijdens ons evenement op 13 december 2024  'Samen sterker? De kracht van netwerken voor burgercollectieven'.

Even voorstellen: Buurkracht gaat via buurtbegeleiders op zoek naar de kracht van de buurt vooral op gebied van energietransitie, verduurzaming, klimaatadaptatie. Zo’n buurteam stampt een collectief de grond, waar de rest van de buurt aan kan haken.

Toon woont in de eerste gerealiseerde zelfbouw-wooncoöperatie De Warren in Amsterdam, en verbindt de andere 8 coöperaties-in-ontwikkeling in een netwerk.

1. Belang van lokale wortels (bonding)
‘Buurt’ betekent eigenlijk ‘waar mijn buren zijn’, dus een klein geografisch gebied, de paar straten waarin je de mensen kent. Hoe beter je de mensen kent, hoe groter de effectiviteit. Voor een buurteam van 7 mensen betekent dat tussen 350 en 500 huizen, dan is het praktisch haalbaar om persoonlijk contact en vertrouwen op te bouwen.

Het hangt af van het thema, op welk plafond je stoot. Vaak is 50 mensen de bovengrens, vb. in een wooncoöperatie (De Warren), bij een Broodfonds, of een groep senioren met een zorgvraag.

Je initiatief ontstaat vanuit een specifieke plek, maar gaandeweg ontwikkelt het natuurlijk, vb. naar deeleenheden, of van leeftijdgenoten naar intergenerationele relaties. Essentieel is dat je elkaar blijft kennen en hoe je dat zo kan houden.

Wat volgens de deelnemers werkt, is:

• nadenken over hoe je je kernwaarden scherp kan houden op de lange termijn

• waken over hoe mensen zich veilig blijven voelen na mutaties
• mensen taken laten opnemen, creëert gemeenschapsgevoel
• verantwoordelijkheid nemen als voorwaarde voor gebruik van gedeelde faciliteit
• educatie over het project en werken aan het bewustzijn van deelnemers
• rurale omgeving met sterkere lokale wortels en groter gevoel van leefbaarheid

2. Verbinden in netwerken (bridging)
Hoe je impact organiseert voorbij je lokale organisatie? De Warren pakt dit zo aan:

• Uitwisselen van deskundigheid tussen wooncoöperaties via FAQ’s op website, informele, fysieke uitwisseling
• Gezamenlijke lobby als sector naar de overheid, vb. geregeld overleg gemeente die hierop haar beleid afstemt
• Fonds opzetten als leningen zijn afbetaald om te sparen voor nieuwe projecten
• Aan sociale cohesie werken door je deel van een bredere beweging te voelen

Buurkracht zorgt voor verbinding tussen buurinitiatieven via:

• Stappenplannen
• Communicatiemiddelen
• Bouwen van een website
• Kennen-en-kunnen-kaart om commoners bewust te maken van wie wat allemaal kan en kent in/buiten de buurt
• Geld van de gemeenten, die met de bewoners gaan samenwerken; zo komt verbinding (bridging) tot stand op een hoger niveau

Belangrijk is dat burgercoöperaties een connectie maken met de systeemwereld, en dat overheden en financiers er vanaf het begin alle partijen bij betrekken. Hoe moeilijk ook soms – vaak hanteert men een andere taal – aan de overlegtafel kunnen spelers samen groeien naar een juiste mentaliteit. ‘Samen ontwikkelen we de Amsterdamse gemeenschapseconomie’ https://meent.coop/ kan tellen als connector tussen spelers.

De stap naar bridging is pas zinvol als er eerst een goede lokale bonding is, zodat je echt van vertegenwoordiging kan spreken. Een vertrouwvolle, informele samenwerking uitbouwen kost tijd, vooraleer je – ja, heel traag – kan evolueren naar een formele vorm van verbinding, die een meer globale impact oplevert.

‘Als je op lange termijn wil volhouden, moet je aan je structuur werken,’ vat Djoera samen. ‘Die langzame verandering is ook duurzaam,’ merkt een deelnemer op. ‘Doelen stellen, en proosten als het gelukt is,’ benadrukt Toon. Leve het openingsfeestje! Laat die grote taart maar aanrukken! Zo wordt meer (meer)waarde gecreëerd dan je denk.

3. Dilemma’s – Balanceren tussen radicaliteit versus meedoen met systemen
Burgercoöperaties hebben te kampen met een imagoprobleem (klein, veel steun nodig) en hun legitimiteit naar hogere echelons wordt vaak betwist: ‘Vertegenwoordig je wel de hele wijk?’ Toch kunnen ze heel krachtig zijn: onder burgers is veel professionele expertise aanwezig, en met volhouden kan je veel bereiken.

Wellicht moet het van twee kanten komen. Hoog tijd om (energie)gemeenschappen volwaardig en volwassen te behandelen naast de markt, en om de vertraging in de systeemwereld om te buigen naar versnellingen! ‘Gewoon beginnen met bonden – de energie zit in het lokale! – het momentum voor bridging komt wel,’ besluit Buurkracht. ‘Als coöperatieve sector kan je je ook beter gaan organiseren,’ vindt Toon. ‘Worden burgercoöperaties dan ook onderdeel van het systeem?’ vraagt iemand uit het publiek.

Besluit
Bij allen leeft het besef dat er momenteel een paradigmawissel gaande is: veranderingen bij burgers, overheid en markt gebeuren razendsnel, alle transities verlopen tegelijkertijd. We moeten een sociale transitie doormaken om een energie-overstap te realiseren. Werk aan de winkel om te (leren) luisteren naar burgers!

Als burgercoöperatie mag je het dus best klein en fijn houden, groot word je pas als het net werkt!