< Terug naar alle blogs

Publicatiedatum: 16 januari 2025 - Gastblog door Alex Verschoor, stedenbouwkundig ontwerper. Geschreven naar aanleiding van een deelsessie tijdens ons evenement op 13 december 2024 'Samen sterker? De kracht van netwerken voor burgercollectieven'.

Tijdens de sessie ‘Klein maar fijn’ kwamen Djoera Eerland van Buurkracht en Toon Maassen van o.a. de Hogeschool van Amsterdam samen om te praten over buurtinitiatieven, wooncoöperaties en hoe kleinschalige samenwerking kan bijdragen aan thema's als duurzaamheid, energietransitie en sociale cohesie. De sessie draaide om het belang van lokale betrokkenheid en de uitdaging om te groeien zonder de kracht van het kleine te verliezen.

Thema 1: Het belang van lokale wortels
De buurt is de plek waar alles samenkomt: waar je je buren kent en samenwerking op menselijke schaal mogelijk is. In kleine gemeenschappen, van 50 tot 400 huishoudens, kun je effectief communiceren, vertrouwen opbouwen en langs de deuren gaan. Dit is precies waar de kracht van initiatieven zoals wooncoöperatie De Warren ligt. Gestart als een vriendengroep van 50 mensen en 36 woningen, laat De Warren zien hoe je binnen een overzichtelijke groep een hechte gemeenschap vormt.

Toch zijn er vragen: hoe groot kan een initiatief worden voordat het te onpersoonlijk wordt? En hoe betrek je nieuwe generaties bij het voortzetten van gezamenlijke doelen? Het gaat niet alleen om het opzetten van initiatieven, maar ook om het behouden van de energie en verantwoordelijkheid binnen de groep. In sommige coöperaties staan gezamenlijke taken, zoals onderhoud en schoonmaak, in het huishoudelijk reglement om betrokkenheid te waarborgen.

Een ander belangrijk inzicht was dat het makkelijker is om lokale initiatieven in rurale gebieden op te starten, waar gemeenschapsgevoel vaak al sterk aanwezig is. Maar ook in stedelijke gebieden kunnen buurtprojecten floreren door te bouwen op bestaande netwerken en vertrouwen.

Thema 2: Groeien, samenwerken en strategieën voor impact
Waarom zou een succesvol klein initiatief willen groeien? Het antwoord ligt in de kracht van kennisdeling, gezamenlijke lobby en het creëren van betaalbare oplossingen. Samenwerkingen tussen initiatieven maken het mogelijk om niet alleen ervaringen te delen, maar ook om invloed uit te oefenen op beleidsmakers en financiële structuren.

Een inspirerend voorbeeld is de ‘warmtecamera wandeling’ – een laagdrempelige manier om bewoners bewust te maken van energiebesparingen terwijl netwerken worden versterkt. Initiatieven zoals deze tonen aan dat impact op kleine schaal vaak het startpunt is voor grotere veranderingen. Het benadrukt het belang van vertrouwen in de buurt, wat vaak leidt tot succes en enthousiasme binnen de gemeenschap.

Toch is de uitdaging groot: hoe verbind je het potentieel van burgerinitiatieven met de ‘systeemwereld’ van gemeenten, banken en andere grote spelers? Hier ligt een kans om synergie te creëren tussen bottom-up initiatieven en top-down ondersteuning.

Thema 3: Balans tussen idealisme en systeemdeelname
Kleinschalige initiatieven worden vaak gezien als ‘subsidieclubjes,’ terwijl ze juist kunnen bijdragen aan grote maatschappelijke veranderingen. Sinds kort worden energiegemeenschappen officieel erkend als volwaardige entiteiten naast commerciële energieleveranciers. Toch is er nog een imago-uitdaging: Vrijwilligers hebben banen, kennis en huizen – en verdienen erkenning. De uitdaging is om klein te beginnen en op het juiste moment op te schalen. Soms kan een klein lokaal initiatief een wereldwijd effect hebben, bijvoorbeeld door inspirerende verhalen en praktische kennis online te delen.

Het vinden van de balans tussen het behouden van je idealen en het samenwerken met bestaande systemen is een uitdaging. Initiatieven zoals ecodorpen streven naar snelle groei, maar worden vaak vertraagd door bureaucratische processen. De les hier is: klein beginnen, maar groot denken.

Een belangrijke conclusie was dat sociale verandering en energietransitie hand in hand gaan. De driehoek overheid-burger-markt verandert snel, en lokale initiatieven moeten een duidelijke stem krijgen in dit proces.

Kleine successen vieren
Een belangrijk inzicht uit de sessie is het belang van vertrouwen en het vieren van kleine successen. Elke stap vooruit, hoe klein ook, verdient aandacht. Taart meenemen na een geslaagd project of simpelweg samen stilstaan bij een bereikte mijlpaal kan het vertrouwen versterken en de motivatie hooghouden.

De sessie ‘Klein maar fijn’ liet zien dat lokale initiatieven een cruciale rol spelen in de transitie naar een duurzamere samenleving. Door lokaal te beginnen, samen te werken, en slim te navigeren tussen radicaliteit en systemen, kunnen deze initiatieven een blijvende impact maken. Of het nu gaat om energiecoöperaties, wooninitiatieven of mobiliteitsprojecten – klein kan zeker fijn zijn. En soms zelfs groot in effect.