De kern van gebiedsgericht samenwerken is de samenwerking van alle bij een gebied betrokken stakeholders: van individuele burgers tot burgercollectieven, bedrijven, kennisinstellingen en overheden. In alle variaties komt dit voor. In het kader van versterking van natuur, landschap en biodiversiteit is aangetoond dat de langdurige samenwerking van boeren, bewoners en organisaties in een gebied succesvol kan zijn. Deze ‘community-led governance’ zou voor draagvlak en actieve betrokkenheid zorgen en op de lange termijn meer impact hebben.(1)
De uitdagingen op het vlak van energie zijn door de overheid vertaald in het beleid van de Regionale Energie Samenwerking (RES), waarin een aantal gemeenten samenwerken. In dit wettelijk kader is de inbreng (50%) van burgerinitiatieven in de vorm van energiecoöperaties structureel opgenomen. Dit geeft een impuls aan gebiedsgerichte samenwerking. Ook bij de aanpak van het stikstofvraagstuk is de hoop gevestigd op een gebiedsgerichte aanpak, waarbij betrokken ondernemers, relevante organisaties en overheden samenwerken.
Gebiedscoöperaties: een meerduidig concept
Het concept van de gebiedscoöperaties is niet eenduidig. Sommige gebiedscoöperaties staan voor de sociaal-economische ontwikkeling van een gebied – bijvoorbeeld een of meer gemeenten. Zowel individuele burgers als ondernemingen, organisaties, kennisinstellingen en overheden kunnen lid zijn.
Een van de eerste was gebiedscoöperatie O-gen (2014), actief in grensgebied van provincies Utrecht en Gelderland met vijf typen leden en een uitvoeringsorganisatie. O-gen heeft het niet kunnen bolwerken, omdat de financiële afhankelijkheid van gemeenten te groot bleek en het werken op projectbasis te kwetsbaar. (2) Een groeiend aantal gebiedscoöperaties leggen zich toe op een kernactiviteit, met name energie-opwekking via windmolens of zonnepanelen. Is dit succesvol, dan wordt het werkterrein mogelijk uitgebreid.
Buijtenland van Rhoon: natuur, recreatie en landbouw
De Gebiedscoöperatie Buijtenland van Rhoon laat zien dat natuur, recreatie en landbouw heel goed samengaan.(3) Bewoners van dit gebied kwamen in verzet tegen de plannen van de overheid om dit Buijtenland van Rhoon vlakbij Rotterdam als compensatie volledig te bestemmen voor de natuur. Op initiatief van boeren, natuurorganisaties, recreatie-ondernemers en burgers is de gebiedscoöperatie opgericht. Deze organisatie is erin geslaagd om de uiteenlopende belangen met elkaar in balans te brengen. De gedeelde waarden over de inrichting en functies van het gebied zijn uitgewerkt in een gedetailleerd streefbeeld voor over tien jaar, met aandacht voor alle relevante aspecten en vertaald in concrete opgaves en plannen. Provincie en gemeente hebben hierop hun akkoord gegeven en financiële middelen vrijgemaakt voor een periode van tien jaar. Bijzonder is dat Gebiedscoöperatie Buijtenland van Rhoon zelf een besluitvormingsmethode op basis van consent ontwikkeld heeft.
Gebiedsgericht samenwerken kent een eigen dynamiek met bijzondere kansen en uitdagingen voor de hierbij betrokken burgercollectieven.
- Lenny G.J. Van Bussel, Nina De Haan, Roy P. Remme, Marjolein E. Lof, Rudolf De Groot, A Community-based governance: Implications for ecosystem service supply in Berg en Dal, the Netherlands. In: Ecological Indicators, vol 117, okt 2020. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2020.106510
- Terugblik | Gebiedscoöperatie O-gen
- Welkom in de polder - Buijtenland van Rhoon (buijtenland-van-rhoon.nl)