De Proefschuur was een boerencoöperatie op Voorne-Putten, die op het scharnierpunt van startfase naar groeifase aan zelfonderzoek heeft gedaan. De uitkomst van het zelfonderzoek was dat de coöperatie in de bestaande vorm beter kon stoppen. Het voorbeeld van coöperatie De Proefschuur bevestigt de wetenschappelijke theorie dat voldoende ‘bargaining power’ – onderhandelingspositie - een noodzakelijke voorwaarde is om als coöperatie succesvol te zijn in de markt.
Na een intensieve voorbereiding startte De Proefschuur in 2017 met 52 telers van plantaardige producten. Doel was verkorting van de keten: de coöperatie wilde consumenten op het eiland zo ver krijgen om meer producten uit de streek te kopen. Middel was de verkoop via de bestaande supermarkten op het eiland.
Commitment
Vanaf het begin deed een tiental supermarkten mee. Begin 2020 bleek dat het commitment van de boeren om producten te leveren veel sterker was dan dat van de supermarkten om af te nemen en tegen een eerlijke prijs te verkopen. In het zelfonderzoek kwam naar voren dat het bestellen door de supermarkt niet door mensen maar door computersystemen geregeld wordt.
De Proefschuur leerde zo een pijnlijke les dat ze in haar onderhandelingen en afspraken niet met de juiste mensen had gesproken. Niet de individuele winkels, maar de formulemanagers met hun automatische systemen van verkoop en voorraad bepaalden wat er in de winkels kwam. In dit systeem waren de streekproducten slechts leuk als extraatje. De Proefschuur nam het dappere besluit om te stoppen en haar lessen met coöperatieve korte keten te delen.
Ook wanneer het uitgangspunt van een burgercollectief vanaf het begin goed was, heeft het zin om regelmatig zelfonderzoek te doen. Omstandigheden kunnen immers veranderen, net als de groep deelnemers of de producten en diensten in het collectief. Zelfonderzoek geeft inzicht in de knoppen waaraan het bestuur kan draaien om levensvatbaar te blijven en perspectief te hebben. Op het CollectieveKracht-platform is de zelfscan een goed uitgangspunt voor zelfonderzoek.