Er zijn burgercollectieven in veel soorten en maten. Met andere woorden: er is sprake van heterogeniteit. Omdat appels niet met peren te vergelijken zijn, en het ene type organisatie het andere niet is, is het van belang om de onderlinge verschillen te onderkennen en te onderzoeken. Onderzoekers Jos Bijman en Markus Hanisch hebben een classificatie opgesteld voor agrarische coöperaties (1). Die kunnen we ook toepassen op burgercollectieven in het algemeen. Die classificatie is gebaseerd op 4 aspecten: doel, type transactie, schaalniveau van activiteiten en type leden.
3. Schaalniveau
Burgercollectieven met een meervoudig doel (multi-purpose) bieden tal van diensten aan en zijn op veel terreinen actief (bijvoorbeeld dienstverlening, educatie, logistiek, marketing). Denk bijvoorbeeld aan dorpscoöperaties. De focus van burgercollectieven met een enkelvoudig doel (single-purpose) ligt op één product, dienst of activiteit. Collectieven met een meervoudig doel weerspiegelen waarschijnlijk de uiteenlopende behoeften en belangen van leden. Dit brengt met zich mee dat zij verschillen in hun bereidheid tot actieve deelname aan en het investeren in activiteiten. Het gevolg kan zijn dat de ene groep leden meer profiteert van investeringen en middelen dan de andere. Dat is een mogelijke bron van spanning in de besluitvorming over het gebruik en beheer van middelen. Een ander spanningsveld heeft te maken met de resultaten: verbreding van doel en activiteiten kan ertoe leiden dat de inkomsten van de ene activiteit het verlies dekken van een andere. Dit betekent dat het algemene resultaat lager uitvalt dan wanneer de focus blijvend gericht zou zijn op één (oorspronkelijk) doel of activiteit.
Een ander element betreft het onderscheid tussen multi-stakeholders en single-stakeholders. Er is sprake van single-stakeholders als de leden van een collectief een afgebakende groep met identieke behoeften en belangen zijn, bijvoorbeeld bewoners van een wijk of een categorie ondernemers. Een multi-stakeholdercollectief heeft te maken met verschillende categorieën leden. Dat kunnen naast individuen ook bedrijven, diverse type organisaties en zelfs overheden zijn, bijvoorbeeld een gebiedscoöperaties of een boer-burger voedselgemeenschap. Het zal niemand verrassen dat in dit type de interne besluitvorming en organisatie met meer tijd en hogere kosten gemoeid gaan. Het helpt als binnen zo’n organisatie de reële verwachting leeft dat nut en voordeel niet voor alle stakeholders gelijk zijn.
Om verder te lezen
Verantwoording
- J. Bijman and M. Hanisch, 2020. Understanding the heterogeneity among agricultural cooperatives. Working Paper CIRIEC, no. 2020 / 13.